август/септември
ш:шопов иван

sopov87@freemail.com.mk


 

е:едно судење

Еве, веќе цела недела сум во влажнава, мрачна и валкана келија и никако да ми се тргне од пред очиве сликата од тоа утро кога ме приведоа.
Само што ја отворив ковачката работилница (една од најпознатите во градот) започнав со последната фаза од изработката на мојот најнов нож-острењето. Вистинско ремек дело беше ножот-цврст, сјаен и украсен со скапоцени камења; и арамиски и царски истовремено. Сигурно ќе ми позавидат и постарите и поискусни мајстори на ковачкиот занает. Длабоко воздивнав восхитувајќи се на моето последно дело. Не ни забележав кога некакви специјални полицајци упаднаа во дуќанот и ме кутнаа наземи 'ржејќи: “Уапсен сте!” Се чудев зошто сум уапсен, а и соседите се чудеа додека грубо бев влечен по улиците до полициската станица. Важев за мирен човек и примерен граѓанин.
Но ете, седми ден чмаам во смрдливава келија без да можам и да претпоставам зошто сум уапсен. Се обидував да мислам на нешто весело и позитивно, кога влета стражарот и ме одвлечка во една импровизирана судница, темна просторија која повеќе наликуваше на менза. “Нека стане обвинетиот”-побрза да започне судијата. Станав. “Знаете ли зошто сте обвинет?”-ме праша. “Немам поим”-одговорив. “Немојте да се шегувате со судот!”-остро ми се обрати. Сакав да одговорам дека не се шегувам, но во тој момент стана едно старче (за кое подоцна дознав дека е мојот адвокат) и побара судењето да се одложи за неколку часа. Судијата се согласи, но најпрво ми го прочита обвинението: “Вие сте сопственик на ковачка работилница. Обвинет сте за изработка на посебен вид ножеви што се зариваат исклучиво во месото на сопственикот. Казната предложена за Вас е доживотна робија. Продолжуваме по три часа. Обвинетиот ќе се изјасни по паузата.”
Шокиран седев на подот од келијата. Јас ножевите никому не ги продавав. Живеев од изработка и поправка на разни други алатки, а ножевите си ги чував за себе. Имав богата колекција. Зошто некому би му пречело тоа?! Немав време ни да ја оладам главата. Во келијата влезе мојот адвокат (дебело старче со бели мустаќи) и ми се обрати уште построго од судијата: “Немој да се правиш паметен пред судот! Признај го обвинението и ќе поминеш со многу помала казна, можеби десет години! Еве, потпиши го ова!” Јас се противев, не се помирував со тоа дека сум обвинет за нешто и не сакав да потпишам никакво признание. Но адвокатот инсистираше. Ми тутна под нос еден лист со готово, веќе напишано признание што го составил некојси Бодлер:
          “И нож сум и рана в крвје цела!
          Глава и удар врз таа глава!
          И тело и за мачење справа!
         Јас сум жртва и нејзин џелат!”
Под признанието стоеше моето име и презиме и некаков прекар за кој воопшто не знаев дека го имам. Требаше само да потпишам. Се разбира дека не го сторив тоа! Додека се натегав со адвокатот околу мојот потпис, повторно ме повикаа и ме внесоа во судницата. “Како се изјаснува обвинетиот?”-ме праша судијата. “Јас не го разбирам обвинението”-одговорив. “Ајде, престанете со шегата!”-ми возврати нервозно. “Не се шегувам! Јас навистина не го сфаќам ова глупаво обвинение!”-го повишив тонот. “Добро. Размислете до утре како се изјаснувате. Стража! Одведете го обвинетиот во келијата.”
Повторно сум во келијата. Немам намера да се изјаснам за обвинение што не го разбирам. Јас сум обичен занаетчија. Ковач.



 

к:кратка историја на оцетот

Од каде да почнам? Треба да ви раскажам како станав оцет. А јас некогаш бев вода. Студена, бистра, освежителна вода. Ако тргнам да ви раскажувам како станав вода, нема да стигнеме никаде. Затоа ќе почнам да ви зборувам околу оцетот.
Значи, како вода ме имаше секаде и во секакви облици. Бев во една река, па во езеро, потоа ме печеше сонцето и испарив во воздухот. Станав облак и заврнав врз морето, се измешав со една друга вода со поинаков, солен вкус... Бев и снег, и мраз, и утринска роса... Доживеав најразлични преобразби, но не е место во текстов да објаснувам за тоа. Тука сме за оцетот. При една преобразба, не знам ни самиот како стана, се најдов во едно мало пластично шише спакувано во кутија со други шишиња. А кутијата заедно со многу други кутии беше товарена во камион, на кој со крупни букви пишуваше “минерална вода”. Кога ме растоварија од камионот, заедно со другите шишиња нé поделија да патуваме на различни дестинации. Јас завршив во една ридовита, претежно планинска земја. Таква ми била среќата, судбината сакала таму да ми се случи последната преобразба. Се најдов на маса покриена со нечист чаршаф, во еден објект кој тамошните жители го нарекуваа меана, кафана, биртија... На масата седеа двајца луѓе. Не помнам дали беа мажи, жени, или пак маж и жена. Но многу добро се сеќавам на шишето ракија што стоеше до мене, тенките високи чашки и чинијата со зелено мезе. А и очите на двајцата биртијаши не можам да ги заборавам: фрлаа искри од кои и слепиот би прочитал колку им се пие и мези. Се израдував што ќе присуствувам на таков мал убав настан. А и чест би ми било да им ги угасам грлата изгорени од ракија. Едвај чекав пијанката да започне. За несреќа, биртијашите почнаа да се расправаат за нешто. Сериозноста на нивниот тон ми оддаде впечаток дека се работи за нешто важно. Се напрегав да чујам околу што спорат жедните за ракија, но не можев од гласната музика. А тие се расправаа со часови додека мезето и ракијата стоеја нечепнати. Мене ме фати дремка. Да не запреше гласната музика сигурно ќе заспиев. Работното време на меаната (или биртијата, кафаната) заврши. Светлата почнаа постепено да се гаснат. Но двете вжештени глави не престануваа со расправијата. Сега убаво чув што беше спорно: дали оние зелени листови во чинијата се викаат “марула” или “зелена салата”. “Марула!”-велеше едниот. “Зелена салата!”-не отстапуваше другиот. Тогаш во мене настана чудна промена. Постепено добив црвена боја, не бев повеќе проѕирен. И вкусот ми стана одвратно кисел. Станав течност што во таа ридовита земја ја нарекуваат “оцет”. И оттогаш па до денес, моја единствена задача е да бидам истурен врз зелени листови во некоја чинија, да бидам скиселувач на мезе за кое двајца идиоти секогаш ќе спорат дали е “марула” или “зелена салата”.
Ете, така настанав јас, Оцетот.



 

р:рајот и малку понатаму

Што ти е чудо! Од каде знаеше сенката дека волку силно ме пече сонцето? Море, арно што ù текна да дојде, да одморам малку.
Ама јас навистина не разбирам! Од каде, пак, знаеше кладенецот дека толку сум жеден што речиси дехидрирав, та и тој дојде до мене? Ако, убаво. Не се жалам. Само, многу сум збунет. Што му текна на патов да оди по мене движејќи ги тие прекрасни пејзажи врз моето сетило за вид? И зошто ми доаѓаат на послужавник сите слатки и егзотични плодови? Како се сетија звучниците дека ми се слуша токму таа музика што тие ја засвирија?
Да размислам. Каде се случува сево ова? Мислам дека полека ми станува јасно. Мора да сум во рајот. Да, да! Јас сум во рајот! Сега сé ми е јасно.
Чекај малку! Што бара во моите уши таа одвратна реченица изговорена од тој добро познат женски глас: “Станувај магаре пијано, собата ти мириса на бочва!” ?!

 

в:вистинската страна на дурбинот

Мало дете беше. Навистина мало. А многу бистро, паметно. Рано научи да чита. И по дома помагаше, го фрлаше ѓубрето, одеше до продавница секогаш кога ќе го пратеа... А беше и самостојно. Немаше потреба бебиситер да му виси над глава, да го чува. Затоа родителите не се плашеа да го остават само додека се на работа. А детето-како дете. Сè да фати, сè да види, со сè да си поигра... Не му беа интересни мечињата, количките, топките, коцките... Си играше со шпоретот, тостерот, клештите, пеглата, штрафцигерите, иглите за плетење... И секогаш сè завршуваше во најдобар ред. Не се прободе играјќи со иглите, не се изгоре од пеглата, ниту го запали станот со шпоретот. Беше внимателно детето, речиси како возрасен. Никаква штета не причини на околината и себеси. Така беше додека не го пронајде стариот дурбин на дедо му. Го извади од којзнае кое ќоше. Со ракавот ја избриша прашината од стаклата. Излезе на балконот и се загледа некаде далеку низ таа чудна цевка. И сè беше така близу! Како би можело едно малечко детенце (колку и да е умно) да ја разбере таа чудна магија?! Прво далеку, а сега блиску?! Го тргна дурбинот од окото и се поврати од слаткиот шок. Посака повторно да ги види одблизу далечните форми и го приближи повторно дурбинот до окото. Но детето немаше видено дотогаш таква играчка. Го стави дурбинот на окото, но од спротивната страна. И нов шок! Сега сè е уште подалеку. Луто го тргна дурбинот од окото и застана скаменето и збунето. Не му беше јасно која страна на дурбинот е вистинската, која ги прикажува облиците во соодветна големина. Ја менуваше час едната, час другата страна. И така многу пати. И пак нејасно. Блиску-далеку, блиску-далеку... Сето тоа со огромна брзина. Детските раце се растреперија и го испуштија дурбинот. Се чу остар звук на метален предмет. Да, несомнено, тоа е звукот на железната цевка. Тоа е единственото вистинито делче од дурбинот. Железната цевка и нејзиниот звук. А едниот крај, другиот крај, далечното и блиското, големите и малите форми... -бесмислен привид. Детето се сети дека не е умно родителите да го затекнат како си игра со опасен предмет и го врати дурбинот онаму каде што го најде. Продолжи да си игра со колички.
Оттогаш мина многу, многу време. Детето полека растеше. Му дозволија да си игра со сè што ќе посака. Се изнагледа низ дурбини, двогледи, телескопи, очила... И пак виде и блиску и далеку. И пак виде и мало и големо. Но, ќе го чуе ли некогаш повторно истиот звук на метален предмет што удира на бетон, лизгајќи се од испотена детска рака?